Som Tam - món gỏi đu đủ trứ danh của người Thái

Som Tam là món gỏi đu đủ trứ danh của người Thái, đã được xếp ở vị trí 46 trên tổng số 50 món ăn ngon nhất thế giới do CNN Go bình chọn vào năm 2011. Thực chất Som Tam có nguồn gốc từ Lào và miền Đông Bắc Thái. Ngày nay nó có mặt khắp Đông Nam Á với nhiều tên gọi: Tam Som (Lào), Tam Maak Hoong (Lào), Som Tam (Thái), ở Việt Nam nó được gọi là gỏi đu đủ. Tuy vậy, để thưởng thức Som Tam đúng vị ngon nhất như trong danh sách bình chọn thì vẫn phải đến với Thái Lan, nơi món ăn này đã phổ biến và dương như đóng vai trò như một món ăn dân tộc.

Som Tam - món gỏi đu đủ giòn giòn, cay nồng của người Thái

Som Tam là món gỏi (nộm) đu đủ giòn giòn có vị chua và cay nồng vô cùng hấp dẫn mà người ta có thể tìm thấy ở mọi nơi trên khắp Thái Lan và trên mọi góc phố ở Bangkok. Đây là một trong những món ăn phổ biến nhất và được tiêu thụ lớn nhất ở xứ sở chùa vàng.

Som Tam là món ăn rất dễ chế biến, không cần nấu nướng. Thời gian chế biến chỉ mất khoảng 30 phút hoặc ít hơn. Nguyên liệu chính của Som Tam là đu đủ xanh được bào nhỏ, giã nhuyễn, tuy nhiên đôi khi người ta cũng thay thế đu đủ xanh bằng xoài xanh, táo, dưa chuột, cà rốt, chuối xanh, hoa chuối, bưởi, trái cây.v.v… Hoặc đôi khi có cả đu đủ xanh và cà rốt để tăng thêm sắc màu cho món gỏi.

Som Tam Thái kết hợp các hương vị chính của ẩm thực địa phương: chanh chua, ớt cay, mặn, nước mắm mặn, và vị ngọt được thêm vào bởi đường cọ. Các nguyên liệu khác ngoài đu đủ xanh sẽ là: ớt, đường (đường cọ truyền thống), tỏi, vôi, nước mắm, mắm tôm, cà chua, tôm khô, cua ngâm (không phải là cua biển, mà là cua đen muối địa phương).v.v… Các nguyên liệu được trộn vào nhau và giã trong cối.

Som Tam là một món ăn chơi khi đi hẹn hò hay dạo mát ngoài phố. Nó cũng thường được dùng trong các bữa ăn, ăn kèm với kai yang (gà nướng) vàng ươm ngon tuyệt. Som Tam cũng có thể được ăn kèm với bún gạo (sen khao poon tại Lào, Khanom cằm ở Thái), xôi Thái, côn trùng…

Som Tam là món ẩm thực từng xuất hiện trên phim ảnh, báo chí… và đã đi sâu vào tiềm thức của mọi người như 1 nét đặc trưng trong văn hóa Thái.

Son Tam từng trở thành “nhân vật” trong bộ phim Somtum (Muay Thai Giant) được sản xuất năm 2008 với độ dài 101 phút. Đây là một bộ phim võ thuật Thái Lan với sự tham gia của diễn viên nổi tiếng Nathan Jones trong vai một khách du lịch ở Pattaya bị đánh thuốc mê, bị cướp và không còn một xu dính túi. Anh kết bạn với hai cô gái trẻ và một trong số họ là 1 nhà vô địch kickboxing muay-thai. Anh ta được đưa đến nhà hàng gia đình của họ, nơi anh ta được cho nếm thử một ít Som Tam. Phản ứng bất ngờ của anh dẫn đến việc phá hủy nhà hàng, do đó anh thề sẽ quyên góp tiền để xây dựng lại nó.

Bằng sự hấp dẫn của mình, Som Tam đã được xếp ở vị trí 46 trên tổng số 50 món ăn ngon nhất thế giới do CNN Go bình chọn vào năm 2011 và đã trở thành niềm tự hào của người Thái khi mang nó giới thiệu khắp năm châu.

Som Tam - có nguồn gốc từ Lào và Đông Bắc Thái

Som Tam có nguồn gốc từ phía đông bắc của Thái Lan, khu vực biên giới với Lào và cả ở Lào. Tại đây, nó là một món ăn nhưng cũng là một mặt hàng chủ lực, món đặc sản đặc trưng đầy tự hào của miền Đông Bắc. Về sau món này đã theo chân những người di cư hoặc đi tìm việc làm du nhập vào Bangkok, các vùng khác và có mặt khắp nơi trong khu vực Đông Nam Á.

Món salad này tên tiếng Lào nói chung là som som có nghĩa đen là “giã chua”. Tuy nhiên, tên tiếng Lào cụ thể hơn là tam maak hoong có nghĩa đen là “đu đủ giã nát”. Người ta cũng gọi là Tam Som. Trong tiếng Thái, món này có tên là Som Tam, (một sự đảo ngược của tên Lào), dịch theo nghĩa đen là “chua giòn”. Tại Việt Nam, nó được gọi là “nộm” hay “gỏi đu đủ”.

Ở Thái Lan, theo thông lệ, khi gọi món Som Tam thì thực khách sẽ yêu cầu người đầu bếp điều chỉnh nêm nếm món gỏi sao cho phù hợp với sở thích, khẩu vị của họ, ví dụ: ít ngọt đi, cho thêm ớt để cay hơn, không cay, ít mặt hơn.v.v… Chính vì vậy, mặc dù nổi tiếng là món salad đu đủ giòn cay với rất nhiều ớt xanh, bởi người Thái ăn rất nhiều ớt, tuy vậy bạn sẽ không cần lo lắng về điều này, đặc biệt là ở Bangkok. Mỗi người đầu bếp trước khi chế biến đều sẽ hỏi bạn muốn vị cay như thế nào để điều chỉnh cho phù hợp.

Nếu bạn muốn thử Som Tam đúng vị cay nồng nguyên thủy của nó thì nên đi ngược lên vùng Đông Bắc, là Chiang Mai, Pai… các khu vực gần với biên giới Myanmar để thưởng thức. Tất nhiên trước khi mang đĩa Som Tam ra cho khách, người chủ cũng sẽ nhã nhặn hỏi cái vị cay mà bạn muốn ăn để cho ớt sao cho phù hợp. Nhưng thốt nhiên bạn cứ yêu cầu được thưởng thức đúng vị cay nguyên bản của nó là được. Đảm bảo đó sẽ là một trải nghiệm thú vị.

Cay thì cay thiệt, nhưng đó mới chính là Som Tam!

Som Tam có rất nhiều biến thể

Tùy vào vùng miền, khẩu vị sở thích của từng khu vực cũng như tùy vào các nguyên liệu sẵn có mà người ta chế biến ra nhiều món Som Tam khác nhau với rất nhiều tên gọi:

Som tam boo pla ra – Đây là phiên bản rất phổ biến sử dụng nước mắm lên men và cua.
Tam ba – món salad này bao gồm tất cả các loại nguyên liệu cộng với ốc nước ngọt.
Tam sua – Phiên bản này bao gồm đu đủ xanh, nước mắm lên men và bún gạo.
Tam hua pli: một biến thể của Som Tam với hoa chuối
Tam phonlamai ruam: một biến thể của món ăn với trái cây trộn
Som tam pu: gỏi đu đủ xanh với cua gạo ngâm
Som tam Thai: có chứa đậu phộng, là hương vị đã được biến thể khi du nhập tới miền Trung Thái Lan. Đây là phiên bản gỏi đu đủ Thái nổi tiếng nhất trên trường quốc tế. Ngoài ra có cả món salad đu đủ xanh không cay. Nó mềm hơn và chứa đậu phộng nghiền
Tam mamuang pla haeng thot: một biến thể với xoài xanh và cá cơm khô
Tam maphrao on sen mi krop: một biến thể với thịt dừa mềm và phở chiên
Tam som o nam pu: gỏi bưởi giòn và cua (một đặc sản của miền bắc Thái Lan)

Hiện nay, khi đi du lịch Bangkok hoặc bất cứ khu vực nào ở trên khắp đất nước Thái Lan bạn cũng sẽ dễ dàng thưởng thức được món salad đu đủ giòn cay, ngon miệng này từ Bangkok, Pattaya, Phuket, Chiang Mai, Chiang Rai, Mae Hong Son.v.v…. Som Tam có bán khắp mọi nơi, trong chợ đêm, trong foodcourt, quán ăn ven đường, xe hàng rong đường phố. Để thưởng thức được nhiều hương vị/phiên bản khác nhau của nó thì miền núi phía Đông Bắc Thái sẽ là gợi ý hoàn hảo nhất cho du khách khi có dịp đến với Thái Lan.

Som Tam – món gỏi đu đủ trứ danh của người Thái

4.5 (90%) 2 votes